نحوه کارکرد سیستم آبیاری تحت فشار و نوار تیپ
سیستم آبیاری تحت فشار با چند بخش اصلی کار می‌کند. پمپ، آب را با فشار مناسب به سیستم منتقل می‌کند. شیر بای‌پس فشار اضافی را کنترل و در صورت نیاز آب را به منبع بازمی‌گرداند. سپس آب وارد فیلتر شن‌گیر و فیلتر شنی می‌شود تا ذرات درشت و سبک جدا شوند.
در مرحله بعد، تانک کود امکان افزودن کود به آب را فراهم می‌کند (کودآبیاری). پس از آن، فیلتر دیسکی یا توری ذرات ریز را حذف کرده و از گرفتگی نوار تیپ جلوگیری می‌کند. شیر تخلیه هوا مانع تجمع هوا در سیستم می‌شود و در نهایت، آب از طریق لوله‌ها به نوار تیپ منتقل شده و به‌طور دقیق به پای گیاه می‌رسد.
1-پمپ ها : اولین بخش سیتم های آبیاری تحت فشار
پمپ‌ها اولین بخش هر سیستم آبیاری تحت فشار هستند و وظیفه اصلی آن‌ها ایجاد فشار و انتقال آب به داخل شبکه می‌باشد. از مهم‌ترین انواع پمپ‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پمپ بشقابی (گریز از مرکز): مناسب برای انتقال آب در مسافت‌های کوتاه تا متوسط و ایجاد فشار یکنواخت در سیستم.
پمپ شناور: در منابع عمیق استفاده می‌شود و توانایی مکش آب از اعماق زیاد را دارد.
پمپ کفکش: برای پمپاژ آب از منابع کم‌عمق یا مخازن کوچک کاربرد دارد و معمولاً مستقیم در آب قرار می‌گیرد.
هر یک از این پمپ‌ها بسته به نیاز سیستم و ارتفاع و فشار موردنظر انتخاب می‌شوند تا جریان آب با راندمان بالا تأمین گردد.
2-شیرهای کنترل فشار: محافظ فشار سیستم
پس از پمپ، در سیستم آبیاری تحت فشار از شیرهای بای‌پس (گیت ولو، شیر دروازه‌ای یا شیر کشویی) استفاده می‌شود. وظیفه این شیرها کنترل فشار سیستم است و در صورتی که فشار از حد مجاز بیشتر شود، آب اضافی را از مسیر اصلی خارج کرده و به استخر یا چاه بازمی‌گردانند. این عمل باعث جلوگیری از آسیب به لوله‌ها و تجهیزات سیستم می‌شود و عملکرد یکنواخت نوار تیپ و سایر بخش‌ها را تضمین می‌کند.
3-فیلتر شن‌گیر یا هیدروسیکلون: جداکننده قدرتمند ذرات درشت
پس از عبور از شیرهای کنترل فشار، آب وارد فیلتر شن‌گیر یا هیدروسیکلون می‌شود. این فیلترها با استفاده از نیروی گریز از مرکز ذرات درشت و سنگین مانند شن و ماسه را از آب جدا می‌کنند و آب نسبتاً عاری از ذرات درشت به فیلترهای بعدی منتقل می‌شود. پس از مدتی کارکرد، با انجام عملیات بک‌واش، ذرات جداشده از فیلتر خارج می‌شوند و فیلتر آماده استفاده مجدد می‌گردد. این مرحله باعث افزایش طول عمر سیستم و جلوگیری از گرفتگی نوار تیپ و سایر تجهیزات حساس می‌شود.
4-فیلتر شنی: حذف ذرات بزرگ و سبک
پس از فیلتر شن‌گیر، آب وارد فیلتر شنی می‌شود. این فیلتر با استفاده از لایه‌های شن موجود در سیلندر، ذرات بزرگ اما سبک مانند تکه‌های چوب و مواد معلق را از آب جدا می‌کند. در بسیاری از سیستم‌های کشاورزی، استفاده از فیلتر شنی ضروری نیست، اما اگر بخواهید سیستمی کامل و بدون گرفتگی داشته باشید، به‌کارگیری آن توصیه می‌شود. این فیلتر باعث افزایش طول عمر تجهیزات و جلوگیری از انسداد نوار تیپ و سایر قطعات حساس می‌شود.
5-تانک کود: افزودن مواد مغذی به آب (کودآبیاری)
پس از فیلترها، آب وارد تانک کود می‌شود، جایی که می‌توان کود مورد نیاز گیاهان را به آب اضافه کرد. این فرایند که به آن کودآبیاری گفته می‌شود، یکی از مزایای مهم سیستم‌های آبیاری تحت فشار است، زیرا باعث می‌شود تغذیه گیاهان به صورت همزمان با آبیاری و به شکل دقیق و یکنواخت انجام شود و کار کشاورز بسیار راحت‌تر و کارآمدتر گردد.
6-فیلترهای توری، دیسکی و اسکرین: سد راه ذرات ریز
پس از عبور از تانک کود، آب وارد فیلترهای توری، دیسکی یا اسکرین می‌شود. وظیفه این فیلترها گرفتن ذرات ریز و معلق موجود در آب است تا از گرفتگی نوار تیپ جلوگیری شود. این مرحله اهمیت ویژه‌ای در کیفیت آبیاری دارد، زیرا کوچک‌ترین ذرات می‌توانند باعث انسداد قطره‌چکان‌ها شوند.
در میان این سه نوع، فیلتر اسکرین کارایی بالایی دارد اما به دلیل قیمت بالا کمتر در کشاورزی رایج است. در مقابل، کشاورزان بیشتر از فیلترهای توری و دیسکی استفاده می‌کنند، زیرا مقرون‌به‌صرفه‌تر بوده و توانایی حذف ذرات ریز را دارند. استفاده از این فیلترها باعث افزایش عمر سیستم و اطمینان از عملکرد یکنواخت نوار تیپ می‌شود.
7-شیر تخلیه هوا: تضمین جریان یکنواخت آب
در ادامه مسیر، شیر تخلیه هوا در سیستم نصب می‌شود تا از ورود و تجمع هوا در لوله‌ها جلوگیری کند. وجود هوا در شبکه می‌تواند باعث کاهش فشار، ناهماهنگی در جریان آب و حتی آسیب به لوله‌ها شود.
این شیر باید در محل مناسب و به‌صورت عمودی نصب گردد تا عملکرد صحیح داشته باشد. همچنین در نقاط مرتفع مسیر، مانند جایی که لوله از روی تپه عبور می‌کند، استفاده از شیر تخلیه هوا ضروری است، زیرا هوا معمولاً در بالاترین بخش لوله جمع می‌شود. به این ترتیب، سیستم همیشه در حالت پایدار و یکنواخت باقی خواهد ماند.
8-لوله‌های اصلی و فرعی؛ مسیر حیاتی انتقال آب به نوار تیپ
در پایان، آب از طریق لوله‌های اصلی و فرعی به نوار تیپ منتقل می‌شود. نوار تیپ به‌عنوان آخرین عضو سیستم، وظیفه دارد آب را به‌صورت دقیق و کنترل‌شده در اختیار گیاه قرار دهد و همین موضوع نقش مهمی در افزایش بهره‌وری آبیاری دارد.
برای لوله‌های اصلی معمولاً از لوله‌های تاشو استفاده می‌شود، زیرا طول عمر مناسبی دارند و قادرند فشار بیشتری را تحمل کنند. در بخش لوله‌های فرعی، استفاده از لوله‌های نخ‌دار رایج‌تر است؛ چراکه انعطاف‌پذیری بالایی داشته و نصب آن‌ها آسان‌تر است. همچنین اگر زمین متعلق به کشاورز باشد و هدف سرمایه‌گذاری بلندمدت باشد، به‌کارگیری لوله‌های پلی‌اتیلن توصیه می‌شود، زیرا مقاومت و طول عمر بیشتری نسبت به سایر انواع لوله دارند.
همچنین برای مقایسه بیشتر، می‌توانید به مقاله‌ای با عنوان مقایسه لوله تاشو و نخ‌دار مراجعه کنید.
9-نوار تیپ؛ آخرین و مهم‌ترین بخش سیستم تحت فشار
نوار تیپ به‌عنوان آخرین و حساس‌ترین عضو سیستم آبیاری تحت فشار، وظیفه دارد آب را به‌صورت منظم، یکنواخت و دقیق به پای گیاه برساند. انتخاب نوار تیپ نامناسب یا بی‌کیفیت می‌تواند باعث کاهش عملکرد و حتی از بین رفتن محصول شود. بنابراین، توجه به کیفیت و نوع نوار تیپ اهمیت ویژه‌ای دارد.
برای آشنایی کامل‌تر با ویژگی‌ها و انواع نوار تیپ، می‌توانید به صفحه نوار تیپ مراجعه کنید.
